الفریده یلینک[۱] متولد ۱۹۴۶ نویسنده، شاعر و درامنویس اتریشی است. او از پدری اهل چک و مادری رومانیایی در اتریش متولد شد. پدرش یک شیمیدان یهودی بود. الفریده دوران کودکی خود را در وین گذراند.
در یک موسسه مذهبی به نام نوتردام دوسیون تحصیلات ابتدایی را گذراند و در همان موسسه رقص کلاسیک و زبان فرانسه آموخت. در آن سالها، آموزش موسیقی به خصوص پیانو و ویولن را نیز آغاز کرد و در ۱۶ سالگی به هنرستان موسیقی وین رفت، اما خیلی زود موسیقی را رها کرد.
یلینک در دوران دانشجویی شعر گفتن را آغاز کرد. اشعار او در مجله ی پروتکل اتریش چاپ می شدند.
پدر وی سوسیالیست بود که در نهایت به جنون مبتلا شد و در سال ۱۹۶۸ در یک آسایشگاه روانی درگذشت. مادرش نیز کاتولیک و شخصیتی مستبد داشت. رمان نخست او سال ۱۹۷۰ منتشر شد.
یلینک به عنوان نویسنده ای فمینیست شناخته می شود. عنوان اکثر آثار او جنسیت زنانه و مسائلی نظیر رفتاریهای جنسی و در مجموع جنگ بین زنها و مردهاست. از کتاب های او که موضوع جنسیت زنانه در آنها غلبه دارد می توان به این آثار اشاره کرد: عزیزم ما طعمه هستیم، معشوقه ها، معلم پیانو.
در آثار یلینک قدرت و خشونت مهمترین نیروهای تأثیرگذار در مناسبات آدمی است.
الفریده یلینک در آثار اخیرش تأکید خود بر مقولات زنانه را کمتر کرده و بیشتر بر نقد اجتماعی و سیاست متمرکز شده است. آثار جدید یلینک متوجه سیاست آمریکا در خاورمیانه و به ویژه در عراق است.
شاید یکی از مهمترین عوامل شهرت یلینک رمان «معلم پیانو» باشد که توسط میشائیل هانکه کارگردان مشهور اتریشی و با بازی تحسین برانگیز ایزابل هوپر در نقش یک پیانیست سرکوب شده به فیلم در آمده است. اما علی رغم موفقیتهای ادبی وی در اتریش استقبال چندانی پیدا نکرد. کتاب های او در برخی از کتابخانههای اتریش تحریم شدهاند و برخی از روزنامههای اتریشی او را فاشیست چپ می دانند.
سال ۲۰۰۴ الفریده یلینک برنده جایزه نوبل ادبیات شد و او دهمین زنی بود که جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. وی هنگام اعلام خبر برنده شدنش گفت نمیتواند برای گرفتن این جایزه به سوئد برود. یلنیک با شنیدن خبر دریافت جایزهی هنگفت نوبل دچار وحشت شد! او به خاطر ترس از جمعیت که به آن سوسیال فوبیا می گویند اعلام کرد برای گرفتن این جایزه به استکهلم نخواهد رفت. گروهی به شدت به داوران نوبل تاختند و اهدای این جایزه را به یلینک به معنای زوال و افول اعتبار نوبل دانستند و گروهی آن را اقدامی شجاعانه از طرف نوبل در به رسمیت شناختن صدایی در جهان ادبیات تلقی کردند که شاید تاکنون چندان به آن توجهی نشده بود.
قدر مسلم این است که وی هنوز هم چهره بسیار شناخته شدهای در جهان نیست. او از مصاحبه گریزان است و از حضور در مجامع خودداری میکند.
یلینک در اتریش چهرهای جنجالی و بحث برانگیز شمرده میشود. طی سالهای ۱۹۹۰ سرسختانه علیه یورگ هایدر رهبر حزب راستگرای آزادی اتریش ایستاد.
منتقدان یلنیک او را ضدآمریکایی می دانند. وی در داستان بامبی لند (سرزمین بامبی) داستانی با موضوعیت جنگ آمریکا در عراق مینویسد. در این جنگ ارتش آمریکا با زور راه خود را از میان مردم گرسنه و تشنه پیش میبرد. در این نمایشنامه برخی از شخصیتهایی که در جنگ ایفای نقش کردهاند حضور دارند که از آن جمله میتوان به دیک چنی معاون بوش اشاره کرد. متن این نمایشنامه در وب سایت شخصی یلینک نیز قرار دارد.
جالب است که وی نخستین برنده نوبل است که وب سایت شخصی دارد. داستان او به شکنجه های زندان ابوغریب نیز می پردازد. برخی عقاید او درباره زنان نیز در میان محافل سیاسی و غیرسیاسی بحثهایی به راه انداخته است.
مخالفان یلینک معمولا تنها به یک یا دو اثر او توجه میکنند و به سایر آثار او بی توجهی کردهاند. او نویسندهای پرفروش در کشورهای آلمانی زبان است. آثار او به ۱۸ زبان ترجمه شدهاند. بسیاری از منتقدان یلینک نه آثار او، بلکه عقاید سیاسیاش را نقد می کنند.
یلنیک علاوه بر جایزه نوبل ادبیات، جوایز دیگری نیز کسب کرده است که از آن جمله می توان به این جوایز اشاره کرد:
جایزه هاینریش بل: ۱۹۸۶
جایزه گئورگ بوشنر: ۱۹۸۸
جایزه هاینریش هاینه: ۲۰۰۲
جایزه فرانتس کافکا: ۲۰۰۴
[۱] Elfriede Jelinek
نظر شما